Haligi nga Asin (Malip-ot nga Sugilanon ni Lester Mark P. Carnaje)

            NABATYAGAN pa ni Donnabelle ang epekto sang bulong nga iya gintumar. Tatlo n aka adlaw ang naglipas sugod sang gintumar niya ang bulong nga ginhatag sa iya sang aborsyonista sa Villa. Siling sang iya nobyo sa hayskul nga si Collin, sa una lang ina. Apang nabatyagan niya nga amat-amat nga ginapatay sang bulong ang lapsag sa iya taguangkan. Daw nagakatunaw kaangay sang gintampok nga asin sa bodega sang iya lola kon mabasa sang ulan.

            Preska pa sa iya hunahuna ang pagbaisay niya sa tunga sang iya mga suod nga mga amiga. Naugot gid sya nga madumduman ini. Kahapos lang para sa ila sa pagpamat-ud nga nga dapat buhion niya ang kabuhi sa sulod sang iya tiyan. Kadasig sa ila magdesisyon nga isa ini ka responsibilidad, isa pa gani ka pribilihiyo. Ugaling para kay Donnabelle, daw kaangay lang ini nga nagapas-an sya sang kaing nga puno sang asin sa tanan nga tinion. Basta indi gid ini mahimo, indi gid bisan ano ang matabo, amo ang mando sang paminsaron niya sa iya tagipusuon.

            Kasakit para sa iya nga ginpasulabi pa sang iya mga amiga ang unod nga iya ginadala. Inang magamay nga kabuhi sa sulod sang iya tiyan. Ginakaugtan niya ini, ginakangil-aran gid niya. Naakig man sya sa iya mga abyan, bangud wala nila sya ginbuylugan nga ipahulog ini. Amo nga nagdesisyon sya nga magpalipas sang iya problema sa katapusan sang semana sa asinan nga ginapanag-iyahan sang iya lola. Maayo nga lugar suno sa iya, agod makapaminagbinag sya. Dugang pa, wala ang iya lola, luwas lang kay Delia kag ang mga tinawo sa asinan.

            MAAYO LANG kay wala makatalupangod si Manang Delia, ang suluguon sang balay, sang magtiid si Donnabelle paguwa sa kusina agod makahaklo sang malimpyo nga hangin sa gab-i. Wala sya nanamitan sa sud-an nga ginluto sang suluguon, sinabawan nga lukon, tama kaasin sang panabor niya kag nadulaan na sya sing gana sa pagkaon. Ilabi pa nga nagsakit ang iya tiyan, epekto siguro sang bulong.

            Sa guwa sang balay, nakita niya ang alagyan padulong sa asinan. Sa pagkanami sang pangamusta sang hangin halin sa kalalawran. Daw ginabuyok sya nga magdalagan padulong sa bandihan sang asinan.

            Katahum sang asinan tulukon sa idalom sang kasanag sang bulan. Ang tags aka kwadro sini ang napuno sang tubi nga alasinon, kag nagakibon sang mga nagaambahan nga mga bituon gikan sa kalangitan. Tuman kalinong sang asinan, husto lang agod makapahunayhunay sya sang iya paminsaron.

            Nagtikang si Donnabelle pakadto sa malapad nga asinan sang iya lola. Indi niya kinahanglan pa nga magdala sang lampara. Ang kasanag na lang sang bilog nga bulan ang magatuytuy sa iya.

            Nakita niya nga wala sang may nagbag-o sa asinan. Nagatindog man sa gihapon ang payag kon sa diin pirmi niya ginapanaguan upod sang iya mga pakaisa nga lalaki kon ginatawag sila sang ila lola sang bata pa sila.

            Nahidlaw nag id sya sa ila. Ang iya mga pakaisa kag ang paghinampang nila sang ‘asin-asin’ sa tunga sang asinan taga-gab-I, kon masanag ang bulan. Nadumduman pa niya nga nagasinggitan si lola nila kon mag-uyatay na sila sang kamot kag magtipon pabilog. Pagkatapos ginatungtung ang ila tuo nga tiil sa ibabaw sang nagauyatay nga kamot kag magtintin pawala samtang nagakanta sing ‘asin-asin, asin-asin.’ Dayon nagakalaagsikan ang ila shorts sang tubi sa asinan kag kon makapuyan na sila, nagakalatumba kag magkilinadlaw.

            Nagatagsing gid sa ila dulunggan ang kaakig sang ila lola sa ila nga magpalakaisa kon magpauli sila nga basa ang shorts kag higku ang bayo sang lutak halin sa asinan. Pagkatapos ginagusnit niya sila sa hita agod indi na magliwat. Apang tingkuyan gid sila, nagabalik man sila gihapon sa asinan pagkagab-I, kon masanag ang mga bulan. Mga balingag gid ang masami nga ginaugtas sang ila lola.

            Nagyuhom si Donnabelle. Ginhikap niya ang iya tiyan sa paghandom nga wala ini sing unod. Gin-uba niya ang iya tsinelas kag dayon nga naglusong sa isa ka bandihan nga puno sang tubi nga alasinon. Dangat lang sa buku-bukuhan niya ang kataason sang tubi apang nabatyagan niya nga tama ini ka bugnaw. Nanamian gid sya. Daw pareho lang sang una ugaling nagaisahanon lang sya. Wala ang iya mga pakaisa nga lalaki agod maghinampang upod sa ila anay pinakapaborito nga hampang.

            Nagpanilag si Donnabelle sa palibot kon may tawo nga nagalantaw sa iya. Wala gid, wala, ang pagdumdom niya. Nagtulok sya sa masanag nga bulan tapos sa iya tiilan. Gin-alsa niya ang iya tuo nga tiil kag dayon nga nagtintin, gin-untay ang duha ka kamot sa kiilid kag ginhanduraw nga daw may ginauyatan sya nga kamot samtang nagakanta sang ‘asin-asin, asin-asin.’

            Katahom sa iya lantawon nga nagatintin sa is aka tiil sa tunga sang asinan. Nagabanaag sya ilabi na nga nakabestida nga puti sa idalom sang bilog nga bulan. Daw halos ang bug-os nga kasanag sang bulan sa iya naggikan.

            Ginpiyong niya ang iya mga mata kag nagpamati sa pagtinamsak nga tuga sang iya pagtintin. Nawili gid sya mmati sa tunog sang nagatinamsak nga tubi sa iya tiilan. Apang nasubuan sya nga wala sya sang kaupod. Ginpadasig pa gid ni Donnabelle ang pagtintin sa pagdumdom nga magdamo kag maggahod ang pagtinamsak sang tubi. Kaangay bala nga kaupod niya ang iya mga pakaisa nga gahinampang.

            “Ano ang ginahimo mo?” Tingog sang isa ka bata nga babayi.

            Nakibot si Donnabelle sa iya nabatian. Nag-untat sya sa pagtintin kag nabatyagan ang dayon nga pagpitik sa iya tiyan. Daw nagahimumugto ang pagginhawa sang lapsag sa sulod sini. Ginhikap niya ang iya tiyan, dayon nga nagliso agod pangitaon ang tingog nga nagsamong sa iya pag-isahanon.

            Nakita niya ang bata nga babayi nga nagpakibot sa iya. Malip-ot ang iya buhok, tubtob lang ini sa iya nga dulunggan. Naka-tsinelas kag nakasul-ob sang puti nga bayo kag shorts. Nagayuhom ini kay Donnabelle.

            “Ngaa nagatintin ka?” namangkot ang bata.

            “Sin-o ka? Ngaa ari ka diri?” dayon nga hambal ni Donnabelle. Naugot bangod may nakakita sa iya sa tunga sang asinan.

            “Ako si Panchay, ang bata nga magamay,” madasig apang malum-ok nga sabat sang bata. Nagayuhom man siya gihapon.

            “Panchay ang bata nga magamay? Ngaa ari ka diri?”

            “Dugay na ako diri. Nagahampang ka?”

            “Gab-I na para sa isa ka bata nga maglagaw diri sa asinan. Diin si nanay mo?” naglugpay ang tingog ni Donnabelle. Nag-ugdaw na ang iya kaugot bangod sang matam-is nga yuhom ni Panchay.

            “Tudlui ko bi sang imo ginahampang.”

            Natingala si Donnabelle sa pangabay ni Panchay. Apang naham-ot gid sya sa hunahuna nga bata lang gali ang nagalantaw sa iya samtang nagasaot sa tunga sang asinan.

            “Tudlui ko bi,” hambal niya liwat.

            Ginpaypay ni Donnabelle si Panchay kag ginsugo nga ubahon ang iya tsinelas. Nagyuhom sing todo si Panchay kag dalidali nga nagdalagan sa tupad sang iya bag-o nga amiga nga nagatiniil. Nanamian gid si Donnabelle mamati sa pagtinamsak sang tubi sa pagdalagan ni Panchay. Daw nadula ang iya kasubo.

            Ginhimutaran niya si Panchay. Maluluy-on ang iya mga mata. Maitom kag masinadyahon kaangay sang mga bituon nga nagakinanta sa kagab-ihon. Makalulugpay ang iya mga yuhom. Mapunaw sang mga problema.

            Nagbalikid si Donnabelle sa palibot agod hibaluon kon may iban pa nga bata. Nagpaabot sya nga may ara pa mag-intra sa ila ni Panchay. Apang wala na sang may nag-abot pa. Nagkasubo sya sing makadali ugaling nabatyagan niya ang magagmay nga tudlo ni Panchay nga nagapanguhit sa iya tiyan dampi. Nakita niya ang matam-is nga yuhom sini kag madasig nga nagbalik sa iya hunahuna ang pangabay ni Panchay.

            “Bal-an mo kon ano ang akon ginahampang?”

            “Lumpat-lumpat?” ang inosente nga sabat ni Panchay.

            Nagkadlaw si Donnabelle apang natingala gid si Panchay sa iya reaksyon.

            “Asin-asin ang tawag sa akon ginahampang.”

            “Asin-asin? Ngaa haw?”

            “Wala ako makahibalo. Siguro bangod sa tunga kita sang asinan nagahampang.”

            Gintudluan ni Donnabelle kon paano ginhampang ang ‘asin-asin,’ samtang ginauyatan ni Panchay ang sidsid sang iya bestida. Katulad sang bata-gamay nga nagakapot sing hugot sa bestida sang iya nanay.

            Wala mabalaki si Donnabelle sa pagpanguyapot ni Panchay kag padayon man sya gihapon sa pagtudlo sa sini. Ginsugid niya nga kinahanglan madamo sila agod mas masadya ang ila paghinampang. Sang natapos na sya sa pagpaathag, ginpakita niya kon paano ini ginahampang.

            “Sunda bala ako, Panchay.”

            “Amo sini ho?” alsa ni Panchay sang isa niya ka tiil kag gin-untay ang kamot nga daw may ginauyatan nga isa pa ka kamot.

            “Huo. Handurawa lang nga may kaupod kita kag nagakinaptanay sang kamot dayon nakapalibot kita.” Gin-uyatan niya ang kamot ni Panchay.

            “Damo gid?”

            “Huo, damo gid. Tapos magtintin kita, nagatintin pawala. Ginatungtong ang aton tiil sampaw sa ibabaw sang aton nauyatay nga kamot sa tuo. Padayuna ang pagtintin kag magdungan sa kanta nga ‘asin-asin, asin-asin.’”

            “Asin-asin, asin-asin.”

            “Sigiha pa ang pagtintin.”

            “Asin-asin, asin-asin.”

            “Araguy!”

            Hinali nga nauntat si Donnabelle sa pagtintin sang mabatyagan niya nga nagsakit ang iya tiyan. Gintulok sya ni Panchay nga may katingala.

            “Sakit tiyan mo?”

            Ginpikit ni Donnabelle ang iya mga mata sa kasakit kag nagluhod. Ang duha niya ka kamot nagakapot sing hugot sa iya tiyan. Nagtulok sya sa bulan kag naghaganhagan ang kasakit nga iya nabatyagan.

            “Ngaa nagluhod ka? Lain imo matyag?”

            “Wala lang ini, Panchay. Indi ka magkabalaka, madula lang ini.”

            “Madula ang sakit sang imo tiyan?”

            “Huo, Panchay. Sige, maghampang ka pa.”

            Gin-usisa sya sang mata sang bata nga may kasubo. Nadula na ang matam-is niya nga yuhom.

            “Ngaa nagsakit tiyan mo?” pamangkot niya kay Donnabelle.

            “Bangod luyag ko pa maghampang.”

            Nakibot si Donnabelle sa tinaga nga nagguwa sa iya baba. Wala gid sya maghunahuna sa kon ano ang dapat niya isabat. Nabatian niya nga nagtinaghol ang mga ido sa balay sang iya lola. Wala na nagasiga ang suga sa kusina.

            “Gab-I na, Panchay. Pauli ka na sa inyo.”

            “Indi ka na maghampang?”

            “Buwas naman, gasakit pa ang akon tiyan.”

            “Ngaa haw?”

            “Husto na, Panchay. Mabalik lang ako diri buwas. Kon wala na ang nagasakit akon tiyan kag magahampang kita liwat.”

            Nagtindog si Donnabelle. Naglakat padulong sa nahamtangan sang iya tsinelas kag ginsuksok ini. Malakat na kuntani sya sang mamutikan niya nga wala nagsunod si Panchay sa iya. Nagbalikid sya agod tawagon sya. Apang hinali lang si Panchay nga nadula kag ginbilin pa niya ang iya tsinelas.

            Kinulbaan si Donnabelle. Nagpalanindog ang iya balahibo ugaling indi na gid niya maagwanta ang sakit sang iya tiyan. Ginpulot niya ang tsinelas ni Panchay kag dalidali nga naglakat padulong sa balay sang iya lola.

            ALAS DIYES na sang aga sang mamuragmuragan si Donnabelle sa iya katre. Nakita niya ang bukas nga bintana kon sa diin sya nagtaklas pasulod sang nagligad nga gab-i. Mahimo nagsalig si Manang Delia nga nagakatulog na sya amo nga ginsirahan niya ang puwertahan pasulod sa balay. May lutak pa ang isa ka kurtina nga iya ginbuyutan. Nakalatag ang iya puti nga bestida sa salog tupad sang tsinelas nila ni Panchay.

            Kahumot sang panagbalay sang hangin sa iya kwarto. Nagbangon sya kag naglakat padulong sa masangkad nga bintana. Nadula na ang kasakit nga iya ginabatyag. Natalupangdan niya nga may mantsa sang dugo ang iya bestida sa salog. Sa may buli dampit. Nadumduman niya dayon nga gintagasan sya sang dugo kagab-I nga tuga sang iya bulong nga ginainom. Nangil-aran sya sa pagtulok sang pagkapula sini. Gilayon niya nga ginhunos ang lutakon nga kurtina kag ginhaboy sa salog agod matabunan ang iya bestida kag tsinelas, luwas lang sa tsinelas ni Panchay nga wala malab-ot sang kurtina nga puti. Ginpulot ni Donnabelle ang duha ka magagmay nga tsinelas kag nadumduman niya ang matam-is nga yuhom kag masinadyahon nga mata ni Panchay.

            Pagkatapos niya mahimos ang hiligdaan, ginpahigad niya ang mga lago nga natabunan sang kurtina sa kilid sang aparador kag nagpadulong sa kusina. Dala ang tsinelas ni Panchay kag isa ka tabletas sa bulsa sang shorts nga itom agod indi matalupangdan kon tagasan sya liwat sang dugo.

            Wala si Manang Delia sa kusina sang magsulod sya. Bitbit ang tsinelas ni Panchay, ginbutang niya ini sa kilid sang pwertahan paguwa sang kalan-an. Nagkuha sya sang isa ka baso sang tubi kag gintulon ang tabletas sa isa ka inom. Siling sang aborsyonista padayunon niya ang pag-inom sang bulong sa sulod sang is aka semana. Dayon nga nag-abot si Manang Delia, ang suluguon.

            “Maayong aga, day. Ginagutom ka?”

            “Manang Delia, kilala mo si Panchay?” pamangkot niya sa suluguon.

            “Panchay? Sin-o na sya, day?”

            “Si Panchay bala, ang bata nga babayi nga gamay. Mga anom siguro ka tuig.”

            “Wala, day. Kilala ko ang tanan diri nga bata sa palibot sang asinan apang wala gid ko kabati sang ngalan nga Panchay. Wala ko na makakilala sa iya, day.”

            “Sige na lang. Salamat.”

           

            SANG sina nga hapon, nagguwa si Donnabelle padulong sa asinan. Didto, ginpamangkot niya ang mga tinawo sa asinan. Pati na si Tyo Mateo, ang manogbantay sang asinan ang iya ginkulit nahanungod sa kay Panchay. Apang wala gid sang may nakakilala sa kay Panchay.

            Tinak-an lang si Donnabelle ka pangita kay Panchay. Gani nagbalik na lang sya sa balay sang iya lola agod hulaton nga kapuyon ang adlaw. Nadumduman niya ang ginsaad niya kay Panchay nga magbalik sa asinan agod maghampang. Didto na lang niya ibalik ang tsinelas ni Panchay.

            Nalangkag nag id si Donnabelle nga makita si Panchay. Basi may mga upod na sya agod mas masadya ang ila paghampang. Kasadya gid mamati sa mga pagtinamsak sang mga tubi ilabi na kon madamo ang nagatintin nga mga tiil. Luyag gid niya nga magbalik sa pagkabata kag maghampang sa asinan sa idalom sang bulan.

            Nagpitik ang iya tiyan. Wala na niya ginsapak pa bangod nagadalamguhanon sya sang tion nga magkit-anay sila liwat ni Panchay.

            Ginatan-aw ni Donnabelle ang kalaparon sang asinan sa ganhaan sang balay. Ginbantayan niya 

ang pagpangaypot sang mga tinawo sang katapusan nga kaing sang asinan kag ginpas-an ini ni Tiyoy Mateo agod ihuwad sa bodega. Kaambong sa ila tulukon nga ginadilapan sang balhas kag ginatrapuhan sang kasilaw sang adlaw sa kahapunanon.

            “Indi ini dapat pag-ibun-ag. Indi gid ini dapat magguwa, kadamo pa ako sang plano sa akon kabuhi. Indi ko luyag nga mangin is aka dalaga nga nanay sa edad nga 18, kaangay sang akon amiga nga si Helen. Gusto ko pa mangasadya, gusto ko pa makatapos sang Mass Comm, sa pag-eskuwela. Kon mahimo pa lang, gusto ko pa maghampang sang ‘asin-asin,’”  siling ni Donnabelle sa iay kaugalingon samtang ginhimas ang iya tiyan. Nagasandig sa poste sa kilid sang ganhaan sang balay nga kag nagagirinual ang iya nga paminsaron.

            Ginpanulukan niya ang iya kaugalingon nga nagasaot sa gihapon sa tunga sang asinan upod ni Panchay sa idalom sang bulan. Nagasaot, nagahmapang nga wala sing ginadumdom nga problema kundi nagasinadya. Daw indi na gid sya makahulat sa pagtulog sang adlaw sa asinan.

           

            GINKAPOY lang sa pagkinagalong ang mga sirom-sirom sang ginbayaan ni Donnabelle ang kalan-an sa panyapon. Indi niya nauyunan ang sinabawan nga bangros ni Manang Delia. Tuman k alas-ay suno sa panabor niya.

            Ginhulat niya nga manghugas si Manang Delia sa kusina. Kag amat-amat nga nagpalayo sa ganhaan sang balay padulong sa asinan. Dala ang tsinelas ni Panchay, nagdalagan sya nga daw bata-gamay. Nag-ilis na sya sang shorts kag t-shirt nga puti. Ang iya buhok nagalaylay tubtob sa abaga apang ginasalapid ini sang hangin.

            Mas maambong subong ang bulan. Kahapos na lang para sa iya nga pat-uron ang dalaganan. Kasanag gid sang alagyan.

            Dako ang kasadya ni Donnabelle sang iya makit-an si Panchay nga may upod nga mga bata nga lalaki. Ginahanduraw niya nga katulad man sila sang iya mga pakaisa nga lalaki.

            Nagahampang na sila. Nagpasalamat si Donnabelle nga natudluan na sila ni Panchay sang ‘asin-asin.’ Gilayon sya nga nagpalapit sa ila.

            “Ari na kami,” nagayuhom nga pagsugata ni Panchay.

            “Maayo kay damo kamo, agod nga mas masadya kita.”

            Ginbutang ni Donnabelle ang tsinelas ni Panchay sa kilid sang bandihan sang asin kag gin-uba ang iya ginasul-ob sa tiilan. Nagpadulong sya sa mga bata nga lalaki nga kaupod ni Panchay.

            Namat-od sya nga indi mag-intra sa ila bangud tuman na sa iya kadako agod malab-ot sang ila tiil ang iya nga kamot. Apang luyag ni Donnabelle nga pamatian ang damo-damo nga pagtinamsak sang tubig sa idalom sang ila magagmay nga mga tiil. Luyag niya ang ila pagkinadlaw kag pagkinanta sang ‘asin-asin.’

            Ginpiyong niya ang iya mga mata samtang ginapalibutan sya sang mga bata. Nagauyatay ang ila nga kamot, nagatintin kag nagakinanta, kag nagakinadlaw.

            “Asin-asin, asin-asin.” Kanami sang ila magagmay nga mga tingog.

            Gin-alsa ni Donnabelle ang iya tuo nga tiil. Gin-untay ang duh aka kamot sa kilid nga daw may ginauyatan nga kamot. Ginmuklat niya ang iya mata sing makadali agod magtulok sa guya sang bulan. Nagyuhom sya kag nagpiyong liwat.

            “Asin-asin, asin-asin.” Padayon ang pagkanta sang mga bata.

            “”Luyag ko nga mangin baw-as kaangay sang bulan,” siling niya sa iya kaugalingon. Kag nagtintin dungan sa kanta sang mga kabataan.

            “Asin-asin, asin-asin.”

            Sa hinali, nagsakit ang iya tiyan. Nabatyagan niya ang katapusan nga pitik sang kabuhi sa sulod sang iya taguangkan. Apang gin-antos niya ini. Padayon sya gihapon sa pagtintin. Nagpitik ini liwat sing tuman ka sakit nga nagguraab si Donnabelle. Nag-untat sa pagkanta ang mga bata kag si Panchay sang maglumpiga si Donnabelle sa kasakit sa asinan.

            “Ngaa luyag mo maghampang?” tingog sang isa ka bata nga babayi.

            “Panchay, buligi ako, palihog. Tama ka sakit.”

            “Ngaa luyag mo maghampang?” pamangkot sini liwat.

            “Panchay, palihog.”

            “Ngaa luyag mo maghampang?” masinulub-on nga tingog sang bata.

            Gintulok ni Donnabelle si Panchay. Wala na sya nagayuhom. Nagtindog si Donnabelle bisan nagasakit ang iya nabatyagan.

            Nagyuhom sya kay Panchay, apang wala ini magbalos sing matam-is nga yuhom sa iya. Gintulok niya ang bulan, natabunan na ini sang panganod. Daw nagdulom ang kalibutan.

            “May bata sa sulod sang akon tiyan, Panchay.”

            “May bata?”

            “Indi ko ini pag-ibun-ag bangud gusto ko pa maghampang upod sa imo.”

            “Paano sya makahampang?”

            “Indi. Indi na sya makahampang pa, Panchay.”

            “Gusto ko pa maghampang.” Naghibi si Panchay.

            “Ti, nagahampang ka man subong. Upod sa akon, upod sa imo mga abyan nga lalaki,” ulo-ulo niya.

            “Gusto pa namon maghampang,” naghibi man ang mga bata nga lalaki.

            “Gusto niyo pa maghampang?” Wala makahangop si Donnabelle sa ila.

            “Gusto ko maghampang. Gusto pa namon maghampang, apang paano kami makahampang? Paano?” hibi ni Panchay.

            “Ano ang buot ninyo silingon?”

            “Ngaa indi mo ako pahampangon? Paano mo ako pahampangon?”

            Sa hinali nagpahigad ang mga panganod sa palibot sang bulan. Ang kasanag sini nagtuon padulong kay Panchay. Nakabesida sya nga puti kag nagatiniil. Maputi ang iya guya, daw may mga duna nga kasanag.

            Ginkulbaan si Donnabelle. Indi niya mapatihan ang iya nakit-an. Si Panchay, kaangay sa iya kaputi. Kaangay sa iya kalip-ot ang buhok sang bata pa sya. Kaangay ang kaitom sang ila mata, pati na ang ila baba kag ilong. Magkaitsura gid sila ni Panchay sang bata pa sya. Kag ang mga lalaki sa palibot niya, magka-itsura sang iya mga pakaisa nga lalaki sang una.

            Gintulok niya liwat si Panchay. May nagtulo nga luha nga asin sa iya masinulub-on nga mga mata. Luyag ni Donnabelle magdalagan. Magdalagan pahilayo sa kay Panchay sa ila apang indi sya makahulag.

            “Indi na ako makahampang. Amon a sini ang akon katapusan nga paghampang upod sa imo diri sa asinan.”

            “Indi. Indi ko ikaw kilala. Pahilayo ka sa akon. Sa iban kamo nga asinan maghampang, pahilayo!”

            Nag-uyatay liwat sing kamot ang mga bata nga lalaki kag si Panchay. Dayon nila nga gintungtong ang ila tuo nga tiil sa ibabaw sang nagauyatay nga kamot sa tuo. Dayon nagsugod sa pagtintin pawala, palibot sa kay Donnabelle.

            “Asin-asin, asin-asin,” kanta nila.

            “Indi, pahilayo kamo sa akon. Pahilayo!” singgit ni Donnabelle.

            “Asin-asin, asin-asin,” padayon nga pagtintin sang mga bata.

            Nagsinggit  si Donnabelle sing mabaskog nga may kakugmat kag kasakit. Nakit-an niya nga nangin asin ang duha niya ka tiil. Ginpilit niya nga makahalin sa iya ginatindugan apang indi na sya makahulag.

            “Asin-asin, asin-asin,” nagbaskog ang pagkanta nila.

            Nagsaka ang asin sa hawak ni Donnabelle, sa iya dughan, sa iya tutunlan. Nabatyagan niya nga nagaasin ang iya kasudlan, ang iya dughan, ang iya tagipusuon, ang iya nga tiyan.

            “Indi, indi!” nagtulo ang luha ni Donnabelle.

            “Asin-asin, asin-asin, asin-asin…”

            Kanta lang ni Panchay kag sang bata nga mga lalaki ang mabatian sa bug-os nga asinan. Kanami sang ila nga tingog, kalum-ok pamatian. Makawiwili ang pagtinamsak sang ila tiilan. Ang kasanag sang bilog nga bulan ang katapusan ni Donnabelle nga nakit-an antes nag-asin ang iya uluhan. Padayon sa pagkanta, sa pagtintin palibot kay Donnabelle sanday Panchay kag ang mga bata nga mga lalaki. Nagabanaag sa idalom sang kalangitan, daw may mga duna nga kasanag sila nga tanan.

            Si Donnabelle, nangin haligi nga asin.

           

*Ang ini nga sugilanon nagdaog sang Ikaduha nga Padya para sa Short Story Regional Languages - Hiligaynon Division sang Carlos Palanca Memorial Awards for Literature sadtong 2003.