Ginpamiud ni Leonita ang mga pinanid sang katsa. Sa isa ka patadyong, ginputos
niya ang mga dagum kag may nagkalainlain nga duag sang mga hilo. Ang iban sa
mga katsa nasugudan na niya bilang mga panubok nga amo ang paghingalan sang mga
Bukidnon sa pagborda sang mga bagay kag mga hitabu. May mga bagay kag mga
hitabu nga nasugdan na sa pagborda. Apang ini nga idihon nga sugidanon ni
Leonita wala gid mahibaloan sing bisan isa ka Bukidnon. Para sa iya, maduagon
ini nga sugidanon, apang nahibaloan man niya nga ini indi maduagon para sa mga
Bukidnon.
Pat-ud nga matingala ang mga Bukidnon nga wala siya makapakigbahin sa Binanog.
Nahibaloan niya nga maaligmat si Lola Telya sa iya pagkadula. Sa ini nga
hitabu, siya ang mangin una nga Bukidnon nga makabuhat sang iya
ginabuko. Palangga siya ni Lola Telya. Wala man nagkulang ang pagtatap
kag pagtudlo sang tigulang sa iya sang mga kamatuoran para sa iya bilang isa ka
babaye nga Bukidnon. Si Leonita makabig nga pinaka-huwaran kag pinaka-maalam.
Nagdaku siya sa sabak ni Lola Telya nga labi nga ginatahod. Siya makabig nga
manunubli ni Lola Telya. Siya ang may pinaka-madamu nga nasaulo nga mga
sugidanon. Siya ang may pinakadaku nga kahigayonan nga makasaulo sang
Hinilawod, ang malaba nga binalaybay nga may sugidanon nahanungod sa
pagpasimpalad kag paghigugma sang mga Bukidnon. Si Leonita man ang
pinakamatahum nga Bukidnon. Kon kaharian ini nga tribu, isa siya ka
prinsesa nga manug-reyna. Matandaan pa niya sang siya nagpangtipon sang mga
dahon sang kamangyan nga ginalubak para gamiton nga bulong sa madamu nga
sahi sang balatian, kag nagtalang siya kag wala makabalik gilayon
sa ila payag ni Lola Telya. Bilog nga tribu ang nagpangita sa iya katulad lang
nga nagpangita ang iban sa ila sang pinakamabaskug nga anting-anting.
Karon, nagtigpasaw ang iya mga tiil sa sapa nga nagakihad sang talon kag
kakahoyan sa duta sagwa sang mga ini.
Sa iya panghunahuna, dugangan niya sang isa ka sugidanon ang mga
Bukidnon. Dugangan niya ang Hinilawod sang iya kaugalingon kag matuod-tuod nga
sugidanon pananglit iya ini mahimo. Ini nga sugidanon hatagan niya sang
mga laragway paagi sa panubok.
Nagbalikid si Leonita sa talon kag kakahoyan. Wala sing gal-um sa ibabaw sang
mga ini. Sa kalayuon, mahinay nga mabatian ang tunog sang mga tambur, agung,
kag kahoy nga ginabasal. Ini ang mga kasangkapan nga ginapatunog sa
pagsaut sang Binanog, ang saut nga nagasunod sa hulag sang banog ukon
pispis nga dapay. Mahinay na nga mabatian ang mga tigbato sang pag-amba sang
ta-ta. Ang ta-ta ang pinakamatagsing kag pinakamagahod nga bahin
sang Binanog. “Herlikita! Herli! Herli! Herlikita!” Nahibaloan niya nga
padayon ang pagsaut sang tribu.
*****
“Lamunon sang higante nga man-og nga si Bakunawa ang iya iloy nga si Ugsad.
Magabangon si Bakunawa nga nagabaruron sa idalum sang dagat sa diin
ginbilin kag ginpatumbayaan siya ni Ugsad. Nagdaku siya nga nakaangkon
sang kalabaon nga makatabid sang langit kag dagat. Sa kalain sang iya
balatyagon, luyag magtimalus ni Bakunawa kay Ugsad, nga iya iloy.” Nagalutaw sa
hangin ang pangayaw nga nagpulong sini kay Leonita.
*****
Mangin masiri ang mga lalantawon gikan sa
putokputokan sa diin malapit sa dagat. Dala ni Leonita ang mga pinanid sang
katsa, mga dagum, kag hilo nga may nagkalainlain nga duag. Magabuhat siya sang
panubok nga magalaragway sang paglamon ni Bakunawa kay Ugsad. Hinali matabu,
ini nga panubok indi niya mahimo nga mahigot sa iya agtang bilang sampulong
ukon puni sa tagsa ka pagsaut sang Binanog. Indi ini iya sang mga Bukidnon. Iya
ini sang isa ka pangayaw.
Laban nga maakig si Lola Telya bangud batuk sa kinaandan sang mga
Bukidnon ang pagabuhaton ni Leonita nga may kakulba. Malayo ang talon kag
kakahoyan sa dagat. Ginatawag man sila nga mga Sulodnon bagud nagapuyo sila sa
sulod sang talon kag kakahoyan.
*****
Ang pangayaw nagalutaw sa hangin. Isa ka gab-i,
nagtuhaw siya samtang nagatamwa si Leonita sa ugsad kag nagahuyop sang tulali
santu sa huni sang mga pispis nga punay. Sa siga sang ugsad, ang pangayaw
naka-sarwal lang nga human sa daw may tuman kagagmay nga mga mata nga lambat
nga lanot. Wala ini sing may ginasul-ob nga bayo. Indi tuman kadalagku
apang bayhonan ang iya dughan kag mga butkon. Ang iya mga mata nagalaragway
sang kaalam kag kaisog. Malaba nga bangkaw nga ang punta sini may tagub nga may
dagway sang isda kag napunihan sang pilak ang nahigot sa iya likod.
Para kay Leonita, indi ini sayup nga pagpalatihan. Ini kamatuoran sagwa sang
mga kamatuoran nga nagapalibot sa mga Bukidnon. Lamunon sang higante nga man-og
nga si Bakunawa ang iya iloy nga si Ugsad. Magabangon si Bakunawa nga
nagabaruron sa idalum sang dagat sa diin ginbilin kag ginpabayaan siya ni
Ugsad. Nagdaku siya nga nakaangkon sang kalabaon nga makatabid sang langit kag
dagat. Magatimalus si Bakunawa kay Ugsad.
Si Leonita naghamtong nga wala nakakilala sang iya iloy. Wala man niya makilala
ang iya amay. Si Lola Telya nga wala man mapat-ud kon matuodtuod niya nga lola
ang nagbatiti sa iya bilang ginikanan. Si Lola Telya ang pinakatigulang nga
babaye sa tribu. Sunu sa mga huring-huring, si Leonita anak sang mga pangayaw
nga nagtalang sa ginsakpan sang mga Bukidnon. Likom sa tanan, ini nga sugilanon
ginpamatian ni Leonita nga may daku nga pagpati. Apang wala gid niya ang iya
pagpati ginpahibalo sa mga Bukidnon. Wala gid niya ini ginpamangkot bisan
kay Lola Telya.
* * * * *
Sa putokputukan, daw halos lab-uton ni Leonita si Ugsad . Nagpangita siya sing
daku, malapad, kag matapan nga bato. Didto niya ginhumlad and mga katsa kag
ginbutang ang mga dagum kag mga hilo nga may nagkalainlain nga mga duag. “Ano
ang duag ni Bakunawa?” pamangkot ni Leonita.
Para kay Leonita, matuod ang pangayaw. Naghambal pa ini nga awayon kag patyon
niya si Bakunawa para mauntat na ang paghandum sini nga magtimalos
sa iya sini nga iloy nga si Ugsad para mauntat na ang pagtublag sini sa
pangabuhi sang mga taga-dagat bangud tagsa ka paglukso kag pagtupa ni Bakunawa
sa iya handum nga malamon si Ugsad nagataub kag nagadalagku ang mga balod.
Nagpati
si Leonita sa sugilanon sang isa ka pangayaw. Maakig sa iya si Lola Telya.
Apang yari na siya sa putokputokan. Nahumlad na niya ang katsa sa matapan nga
bato. Nahanda na niya ang mga dagum kag
hilo.
“Malagas
ko ayhan sa pagtubok ang kadasigon sang mga mahimo matabu? Tandaan ko kag amo
dayon ang pagtubok. Ano kalawig nga mahuman ko ang panubok sang akon
sugidanon?” pamangkot naman ni Leonita.
Ang paglamon ni Bakunawa kay Ugsad kag ang pagpatay sang pangayaw kay Bakunawa
ipakita ni Leonita paagi sa panubok. Pananglit makita sang mga Bukidnon
ang mga laragway sa panubok, matingala sila kag mamangkot. Ang pangayaw,
si Bakunawa, kag Ugsad indi kinaandan para sa mga Bukidnon.
“Karon, indi na mabatian ang tunog sang tambur, agung, kahoy nga ginbasal kag
ta-ta. Bangud nga natapos na bala ang Binanog ukon bangud na ini sa kalayuon
sang talon kag kakahoyan?” dugang nga pamangkot ni Leonita.
May liwan nga lumay ang pangayaw. May kinalain ang iya sugidanon. May kinalain
ang iya kaambong. Katulad sang lana nga ginsimpon sa duga sang ginlubak
nga dahon sang kamangyan nga nagailig sa dughan kag mga butkon sini ang manipis
niya nga balhas. Daw ginabutong sang iya kaambong si Leonita. Liwan nga
pagpalangligbos kag kainit ang mabatyagan niya. Ang iya mga tinaga sugod
sang una siya mabatian ni Leonita nagadala sang kamatuoran nga daw
indi ni Leonita mahimo duhaduhaan.
“Mahimo ka mag-upod sa akon kon mapatay ko si
Bakunawa. Mapuyo kita upod sa akon tribu,” nagabalikbalik sa pamatin-an ni
Leonita ang mga ginpulong sang pangayaw.
Nagtulok si Leonita kay Ugsad. Ginhulat niya ang pagpakita kag paglukso
ni Bakunawa halin sa dagat kag paglamon sini kay Ugsad.
Wala na ang paghuni sang mga punay. Indi na niya makita ang mga bukol sang mga
tanum nga labog. Ginhulat niya ang pagpakita sang pangayaw.
Nagtanog siya sang mapulapula nga hilo. Nagtubok siya sang dughan pagkatapos
sang mga butkon. Gindugangan niya ini sang ulo. Gintapos niya ang lawas kag
ginbutangan ini sang mga tiil. Ang lalaki may malaba nga bangkaw nga ang punta
sini may tagub nga may dagway nga isda nga napunihan sang pilak nga nakahigot
sa iya likod.
Nagtulok si Leonita kay Ugsad. Wala pa nakapakita ang pangayaw. Ginpadayon ni
Leonita ang pagtubok. Nagdugang siya sang kayumanggi nga hilo. Ginhuman niya sa
pagtubok ang isa ka babaye nga hublas kag nagadupa sa atubang sang pangayaw.
Ginpadayon ni Leonita ang pagtubok sing isa ka wala matapos nga laragway.
Sa ini nga laragway yara si Leonita kag ang pangayaw nga may ginadapit nga
gamay nga bata. Indi mapat-ud ni Leonita ang nawong nga bahin sang bata
nga ila ginadapit. Gindihon niya ang lawas sini nga may panit nga mapulapula
katulad sang panit sang pangayaw.
Sa isa naman ka katsa, may payag. Ila ini payag sang pangayaw bilang mag-asawa.
Luyag niya ibutang ang laragway sang talon kag kakahoyan . Apang nagaagaw sa
iya panghunahuna nga ibutang ang laragway sang dagat. Pananglit
magdayon siya nga mag-upod sa pangayaw, indi na siya makabalik sa sulod
sang talon kag kakahoyan.
Apang indi man siya makabalik sa mga Bukidnon,
matuman niya ang wala matuman nga pagtingub sang iya pamilya nga yara ang iloy,
amay, kag ila anak. Siya ang magahatag sang unod kag dugo sa naglipas nga
kabuhi sang iya pamilya nga wala matuman sa iya panghunahuna. Hatagan niya
katumanan ang nagligad bangud nga ginakabig niya ang iya kaugalingon nga isa ka
babaye nga pinasahi. Sa tribu sang mga Bukidnon, wala pa mabun-ag ang isa ka
lalaki nga mahimo pasugtan sang mga katigulangan sang tribu nga
makapangaluyag kag makapangasawa sa iya. Sa tribu sang mga Bukidnon
halos indi siya mapalapitan sang mga lalaki. Ikabuhi niya sagwa sang
tribu sang mga Bukidnon ang kabuhi nga wala matuman sang iya mga ginikanan sa
iya panghunahuna.
Nagtubok siya sang dagat sa katsa. Ginapanan-aw niya ang mahimo matabu
pananglit mag-upod siya sa pangayaw.
Makagalanyat ang pangayaw. Indi niya mahangpan ang gahum sang pagkagalanyat
sini. Katulad sang lana nga ginsimpon sa duga sang ginlubak nga dahon
sang kamangyan nga nagailig sa dughan kag mga butkon sini ang iya manipis nga
balhas. Daw ginasuyop sang kaalam kag kaisog sa iya mga mata si Leonita. Ang
tinaga sang pangayaw nagadala sang kamatuoran nga mabudlay duhaduhaan.
“Mahimo ka mag-upod sa akon pagkatapos ko mapatay si Bakunawa.” Mabatian ini ni
Leonita nga katulad lang nga yara sa iya atubang ang pangayaw.
Sunu sa mga Bukidnon, duha ka napulo ka tuig ang nagligad sang ginbun-ag si
Leonita sa talon kag kakahoyan. Apang ini mahipos niya nga wala
ginpatihan. Mas nagapati siya nga isa lang siya ka pangayaw sa mga
Bukidnon. Luwas sa mga ini, naghamtong siya nga isa gid ka tunay nga Bukidnon.
Nangin sampaton siya sa pagsaut sang tinigbayi nga bahin sa Binanog.
Masaulo niya ang tunog sang mga barasalon nga ginagamit sa paglanton upod
sa pagsaut: ang tambur, agung, kahoy nga ginabasal kag ang mga ginamitlang nga
mga tigbato sa ta-ta. Karon, indi na niya mabatian ang tunog sang mga ini.
Nadula na ang mga ini sa iya pamatin-an.
Liwan na nga kalibutan ang pagaatubangon ni Leonita. Liwan ang pangayaw.
May kinalain siya nga lumay. Tuhay ang iya sugidanon.
Katulad sang lana nga ginsimpon sa duga sang ginlubak nga dahon sang
kamangyan ang nagailig sa dughan kag mga butkon sang pangayaw
ang manipis sini nga balhas. Duga ini nga makabulong sang kauhaw sa paghandum
ni Leonita karon.
Nag-untat si Leonita sa pagtanog. Wala siya makahibalo sang duag ni Bakunawa.
Halos magaampo na si Leonita sa paghulat. Nagaduhaduha na siya nga hinali indi
na magpakita ang pangayaw.
“Wala sing kinalain nga lumay ang pangayaw! Wala sing kinalain ang iya
sugidanon! Wala sing kinalain ang iya kaambong! Makita man ini tanan sa mga
Bukidnon, sa mga lalaki nga Bukidnon! Wala sing mga mata nga makapaamag sa
akon!” Nagsinggit si Leonita. “Wala sing kinaalam kag kaisog nga makapaamag sa
akon! Tanan ini yara sa mga Bukidnon! Ang mga tinaga lang sang mga Bukidnon ang
kamatuoroan! Wala na sang kamatuoran nga mahimo duhaduhaan! Ang kamatuoran, amo
ang kamatuoran lang sang mga Bukidnon.”
Nagdaguob ang tingug ni Leonita gikan sa putokputokan.
“Mahimo ka mag-upod sa akon pagkatapos ko mapatay si Bakunawa !” Ini nga
mga tinaga sang pangayaw iya na nga kalimtan.
Ginpiud ni Leonita ang mga katsa. Ginhimos niya ang dagum kag mga hilo.
Magabalik siya sa sulod sang talon kag kakahoyan.
Nagbaskug ang hangin. Naglantaw si Leonita sa palibut. Hinali nagtuluhaw ang
mga dahon kag bukol sang mga labog. Nagsugod sa pagtunog ang mga barasalon nga
ginagamit sa Binanog. Nagsigabong ang mga tambur. Naglanug ang mga agung.
Naglinagapak ang mga kahoy nga ginabasal. Naglagsing ang mga tigbato sang
pag-amba sang ta-ta. Herlikita! Herli! Herli! Herlikita! Makita niya ang
iya kaugalingon sa tunga sang Binanog. Makita niya si Lola Telya nga nagapiyong
kag nagamitlang sang mga sugidanon, sugidanon sang magkahagugma nga
naangut sa pagtuga sang mga kasangkapan sa paglanton katulad sang kubing nga
ginalanton sunod sa hangin sa sulod sang bukas nga baba, tulali nga ginahuyop,
kag suganggang nga ginahampak sa kamut kag nagapagana sa pagsaut sang Binanog.
Ini ang mga sugidanon nga iya nahamut-an sa duha ka napulo ka tuig niya
nga pang-edaron.
Nagsaut siya sang tinigbayi nga bahin sang Binanaog. Katulad siya sang isa ka
banog ukon dapay nga nagalupadlupad sa nagaagaway nga amihan kag habagat.
Nagkiaykiay siya sa wala. Nagkiaykiay siya sa tuo. Nakasul-ob siya
sang pula nga patadyong kag puti nga bayo nga may panubok sang mga bulak
sang labog.
Sang magtulok si Leonita sa kalangitan, nagtuhaw sa nawong ni Ugsad ang
pangayaw. Naglupad nga tuman ka dasig ini palapit sa iya atubang.
Nagsulod sa panghunahuna ni Leonita nga nagbutig ang pangayaw. “Ang
pangayaw kag si Ugsad isa lang. Indi tanan nga ginhambal sang pangayaw
matuod.” Dapat ini pamatud-an ni Leonita.
Nagbaylo ang palibut. Nadula ang mga barasalon sang Binanog. Nadula ang tunog
sang mga tambur, agung, kag kahoy nga ginabasal. Nadula ang mga tigbato sang
pag-amba sang ta-ta.
Ang lawas sang pangayaw luyag ni Leonita matandug. Luyag niya ini
pamatud-an. Luyag niya mahaplos ang balhas nga daw ginsimpon nga lana kag
duga sang ginlubak nga dahon sang kamangyan sa dughan sini. Luyag niya
ini mapamatud-an. Luyag niya mauyatan ang baslay sini kag pamatud-an nga indi
ini panan-awan lang. Mahimo lang, luyag niya nga pilason ang iya pagka –babaye
nga ginakabig nga Bukidnon sang bangkaw sang pangayaw para indi siya
magduhaduha nga ini indi matuod. Luyag niya nga makita ang pagtulo sang dugo
sang iya pagka-babaye nga una ginpilas sang isa ka pangayaw. Luyag niya
mapamatud-an ang kasakit kag kadalag-an sang pagkapilas sang kaisganan sang iya
pagkababaye. Sa unod nga inagyan sang tinulo sang iya dugo magahalin ang bag-o
nga tinuga nga magapadayon sang isa ka bag-o nga sugidanon.
“Lamunon sang higante nga man-og nga si Bakunawa ang iya iloy nga si Ugsad!”
Karon, nagadaguob na ang tingug sang pangayaw.
“Apang diin si Bakunawa?” sabat ni Leonita.
“Nakita mo na si Bakunawa! Iya iloy ang iya ginhalinan. Indi niya ini
mahimo
malamon.
Wala sing may makalamon sa iya ginhalinan!”
“Ano ang duag ni Bakunawa?”
“Nahibaloan mo na ang duag ni Bakunawa. Katulad ini sang duag sang iya iloy.”
“Ipakita sa akon si Bakunawa.”
“Ipakita ko sa imo si Bakunawa kag magaupod ka sa akon?”
“Ipakita sa akon si Bakunawa kag magaupod ako sa imo.”
“Ang duag mo , duag sang imo ginhalinan. Ang duag ni Bakunawa, duag sang
iya iloy
nga iya ginhalinan!” Nagadaguob ang tingug sang pangayaw.
Naglupad pabalik kay Ugsad ang pangayaw. Gintinghuwaan nga lagson siya ni Leonita
. Ginlakad ni Leonita ang mga talaytay. Sa iya pamatyag, ginalakad
niya ang mga panganod. Lambuton niya ang pangayaw nga karon nangin
isa upod kay Ugsad. Hinali nga ginlamon sang kasanag ni Ugsad
ang pangayaw. Daw ginalakad ni Leonita ang mga panganod. Lambuton gid
niya ang pangayaw. Lambuton niya ang pangayaw nga karon nangin isa kay
Ugsad. Lambuton niya karon si Ugsad. Daw ginalakad niya ang mga panganod.
Ginlagas ni Leonita si Ugsad tubtub si Ugsad ginlamon sang kaagahon . Apang natiplang
siya sang pangayaw. Ang pangayaw, si Ugsad kag si Bakunawa isa lang ka tinuga.
* * * * *
Ginpahigda ni Lola Telya si Leonita sa iya mga paa. Ginkuha sang
isa ka siglo kag duha ka tuig nga mga kamut ni Lola Telya ang mga
katsa nga may mga panubok ni Leonita. Ginpahid ni Lola Telya ang isa ka
katsa nga may panubok nga laragway ni Leonita kag sang pangayaw kag sang
wala mahuman nga bata sa nawong ni Leonita.
Nagkuha
si Lola Telya sang lana nga ginsimpon sa duga sang ginlubak nga
dahon sang kamangyan. Ginbanyosan niya ang mga butkon kag ulo ni Leonita.
Nabatyagan ni Leonita ang pagsuyop sang kainit kag pagkadula sang
pagpalanugnaw nga naglikop sa iya bilog nga lawas.
Naghugot ang paghakos ni Lola Telya kay Leonita. Ginpiyong sang tigulang
ang iya mga mata. Nadumduman ni Lola Telya nga sadto may nagtuhaw man nga
isa ka pangayaw sagwa sang iya bintana. Nagdala ini sang sugidanon nahanungod
kay Bakunawa nga luyag maglamon sang iya iloy nga si Ugsad. Nadumduman ni
Lola Telya nga sa siga sang ugsad, naka-sarwal lang ini nga human
sa daw may tuman kagagmay nga mga mata nga lambat nga lanot. Wala ini
makasul-ob sing bayo.
Matahum
lantawon ang dughan kag mga butkon sini sa diin nagailig ang manipis nga balhas
nga daw katulad sang ginsimpon nga lana kag ginlubak nga dahon sang kamangyan.
Ang mga mata sini nagapakita sang kaalam kag kaisog nga tuhay sa iya sang
mga Bukidnon. Malaba nga bangkaw nga ang tagub sini may dagway nga isda kag
napunihan sang pilak ang nahigot sa iya likod.
“Mahimo ka mag-upod sa akon
pagkatapos ko mapatay si Bakunawa,” pulong sang pangayaw Kay Lola Telya.
Nagsugod si Lola Telya sa
pagmitlang sang mga tinaga. Daw halos wala nagatunog ang pagmitlang
ni Lola Telya sang mga tinaga. Daw nagakutibkutib lang ang iya mga
bibig kag sa ini lang nga kahigayonan nga indi ni Leonita mahangpan ang buot
silingon sang ginapangmitlang ni Lola Telya.
Nagbangon si Leonita kag nagtipon naman sang mga pinanid sang katsa, mga dagum,
kag mga hilo nga may may nagkalainlain nga mga duag. Nagsugod siya sa pagtubok
sang dagway ni Ugsad nga diin katulad ini sang isa ka salaming sa diin makita
ang ulo sang pangayaw nga nakatabid sa lawas sang isa ka higante nga man-og.
Pagkatapos niya sa pagtubok sang pangayaw, kay Ugsad kag kay Bakunawa, nagtubok
naman siya sang isa ka bag-o nga laragway. Sa laragway, isa siya ka tigulang
nga may pangedaron katulad ni Lola Telya karon. Sa laragway, nakapungko siya
sa ulunan sa tunga sang salog sang payag ni Lola Telya. May tupad siya nga isa ka
dalaga nga may pangedaron katulad niya karon. Sa laragway, nagapiyong ang iya mga
mata kag nagamitlang siya sang mga tinaga sang isa ka sugidanon.
* * * * *
Sa masunod nga pagpakita ni Ugsad, mahipos nga ginhagad ni Lola Telya si Leonita
nga magkadto sa sapa nga nagakihad sang talon kag kakahoyan kag sang duta sagwa
sini. Sa isa ka bahin sang patag nga kahilamunan, nagpungko si Lola Telya katulad
sang iya pagpungko kon siya ang magmitlang sang mga tinaga sang mga sugidanon
sa sulod sang iya payag. Nagsugod siya sa pagmitlang sang mga tinaga sang
isa ka sugidanon. Matigda ang pagmitlang ni Lola Telya kag labi nga mahangpan ni
Leonita ang mga tinaga. Nagpungko si Leonita sa tupad ni Lola Telya
katulad sang iya ginahimo tagsa nga yara sila sa sulod sang payag samtang
nagapamati siya sa mga sugidadon ni Lola Telya. Karon, makita ang
pagkakibot, pagkatingala, dayon pagkalipay sa nawong ni Leonita.
Pagkatapos ni Lola Telya sa pagmitlang sang sugidanon, nagpagwa siya kag naghumlad
sang mga panubok. May yara nga may laragway ni Leonita, sang pangayaw
kag nahuman nga bata nga may duag sang pangayaw. May yara man nga ay
laragway sang isa ka payag .
May isa ka panubok sa mas malapad nga katsa. Sa ini nga panubok, may yara
sang laragway sang babaye kag lalaki nga indi mga Bukidnon. Ginhangop ni Leonita
nga pangayaw ang mga ini. May lapsag nga ginadahu ang babaye kag lalaki sa
isa ka tigulang nga babaye nga Bukidnon. Ang panapton sang babaye indi katulad sang
panapton sang mga Bukidnon nga babaye. Ang lalaki naka-sarwal nga nahuman sang
may tuman ka gagmay nga mga mata nga lambat nga lanot. Wala ini
makasul-ob sang bayo. Malaba nga bangkaw nga ang punta sini may
tagub nga may dagway sang isda kag napunihan sang pilak ang nahigot sa
iya likod.
Gindaho niya kay Leonita ang mga panubok. Ginhimutadan ni Leonita ang mga ini.
Gilayon nga naglakat si Leonita. Naglakat siya padulong sa ginahamtangan sang
dagat nga wala sing pangduhaduha ukon kahadlok. Wala gid siya nagbalikid sa talon
kag kakahoyan. Si Lola Telya naman naglantaw sa nagapalayo nga Leonita tubtub
nadula ang dalaga sa mga talaytay kag mga panganod.
(Ikatatlo nga Padya, Short Story in Hiligaynon, Carlos Palanca Memorial Awards, 2012)
