PINIHAKAN ni Norman T. Darap (Katapusan sang Duha ka Bahin)

[Gikan sa editor: Sini nga bulan sang Hunyo, pagahatagan sang lugar sang Tambubo Hiligaynon ang mga ulihing-tubo nga manunulat sang Bisayas Nakatungdan.]

Pinihakan

ni Norman T. Darap

Nagsaylo sa iya tubangan ang lalake. “Baw! Ngaa gapiyong ka, Vince?”

            Amat-amat niya ginmuklat ang iya mga mata. Ang maabong nga nawong nga may dako nga ngirit kag matahom nga mga mata ang nag-atubang sa iya.

            “Vince! Musta na?”

            Wala sa gihapon sya nakasabat. May kakunyag niya nga ginhimutaran ang nagangirit nga nawong sang lalake.

            “Hoy! Vince, kilala mo pa ko?” Upod sa paghampak sang lalake sa nawala nga abaga ni Vincent.

            “Louie!” Daw harason nga hutik ni Vincent.

            Dayon sya nga ginhakos sang lalake sang makadali, ang makadali nga madugay na niya nga ginahamdum. Kon pwede niya lang pangayuon sa langit nga indi na matapos ang paghakos sa iya ni Louie.

            “Ti, indi ka gid maghambal-hambal?” Liwat nga nagngirit si Louie kag malipayon sya nga gintulok.

            “Maayo man a. Mayo, mayo na subong.”

            “Sobra man anum ka tuig wala ta kakit-anay. Wow! Propesyonal kana, Vince.”

            “Ti, ‘kaw haw? Konsehal ka na,” nahuya nga paghambal ni Vincent.

            Nagkadlaw si Louie. “Ta, pamiyesta anay sa balay!” Dayon butong sa butkon ni Vincent.

            Naglisensya si Louie kay Nang Aida nga hulamon niya danay si Vincent agud makapamiyesta sa ila balay.

            Samtang nagalakat sila nga duha, indi makuha ang yuhom sa nawong ni Vincent. Wala man patay ang pagtumbotumbo sang kalipay sa iya tagipusuon. Dugaydugay niya man nga ginahimutaran ang sampihak nga nawong sang konsehal samtang nagasugilanon sila.

            Nag-agi sila sa plasa kon diin masako ang mga tawo sa pagpamuni sang entablado para sa pagahiwaton nga King and Queen sang kapistahan karon sa kahapunanon. Sang malapit na sa balay sang konsehal, may isa ka nagabusong nga babaye ang naggua sa birha sang balay kag nagsug-alaw sa ila. Nagtupad ini kay Louie dungan sa pagkapot sa kamot sang konsehal.

            “Gha, tapos na ang boxing?” Nagangisi niya nga pamangkot.

            “Huod, Gha!” Ay si Vincent gali. Klasmeyt ko sang hayskul.” Dayon nga kinamusta sang babaye si Vincent.

            “Dali, sulod anay kag mamahaw.”

            Nagyuhom dungan sa pagtangotango si Vincent. Nag-una sulod sa balay si Louie upod ang iya nobya. Ang pagtumbotumbo sang tagipusuon ni Vincent sa kalipay, nabuslan sang pagkubakuba sang kahisa kag kasubo samtang ginatulok ang pag-uyatay kag pagduktanay ni Louie kag sang iya nobya.

            Nag-imaway sila ni Louie sa pagpamahaw samtang nangin masako sa pag-asikaso sang iban nga mga bisita ang iya nobya.

            “Lapit ka na lang mangin tatay.”

            “Duha pa ka bulan ang hulaton ko,” masinadyahon niya nga pagsabat. “Ti ‘kaw, may nobya kana? Sa Manila ka daan nag-eskwela, sigurado damo ka to may nakilala?”

            Seryoso kag masinulub-on nga tulok ang ginsabat niya kay Louie. Dayon man nga nagliso ang konsehal kag nagpatigayon sa pagkaon.

            Pagkatapos sang pamahaw, naglisensya si Louie sa iya nobya nga makadto anay sila sa plasa agud magtambong sa koronasyon sang King and Queen sang kapistahan.

            Wala nakatingogtingog sila ni Vincent kag Louie samtang nagalakat padulong sa plasa. Nahamut-an nila nga may gusto sila hambalon sa isa kag isa.

            Pag-abot nila sa plasa, puno na sang tawo ang mga pulungkuan, gani sa kilid sang basketball court na lang sila nagpungko. Mahipos lang sila nga nagtan-aw sa koronasyon. Nagpukaw man sa katuluyo sang mga tumalan-aw ang dayaw nga ginbuhat sang isra ka bata nga lalake sa King and Queen. Masako ang pagkirinadlaw sang tanan sa mga tinaga sang manugdayaw sa kaambong kag katahum sang King and Queen. Sang manugtapos na ang koronasyon, hinali lang nanghagad si Louie nga maglagaw sa peryahan. Nagpamalibad si Vincent kay basi tawagan si Louie agud mag-takod sang sash sa programa. Apang nagpamilit si Louie dungan sa pagbutong sa iya pakadto sa peryahan. Naham-ut lang sya kay daw wala sing pagbag-o si Louie, may pagkadungol sa gihapon. Sa peryahan, naghampang sila sang haboyhaboy sang baynte-singko sentimos. Masami ang pagkadlaw sa iya ni Louie kay kaseryoso sa iya sa paghaboy sang sinsilyo. Indi gid makasulod sa tunga sang kwadrado nga linya ang ginahaboy niya nga sinsilyo.

            “Baw! Kadlawan mo na lang ko? Buligi ko di!”

            “Naham-ut lang ko simo. Wala ka gid pagbag-o, Vince,” dungan sa pagtulok sa mga mata sang soltero nga puno sang kakunyag. Dugaydugay, nadula ang yuhom sa mga mata ni Louie kag nangin seryoso ang iya nangin tulok kay Vincent. Tulok nga daw bata payaon nga may gusto pangayuon, may gusto hambalon. Ginliso ni Vincent ang panulok kag liwat nga naghaboy sang sinsilyo nga daw wala sa iya bungog. Ang iya hunahuna napuno sang handum nga may ginapangayo sa langit. Liwat nga nagdalalagan ang pitik sang iya dughan kag indi niya maintindihan kon kulba bala ukon kahuya ang kabangdanan. Hinali sya nga ginbutong ni Louie sa nawala nga kamot dungan sa pagdalagan. Sa pagkakibot, wala sya makapalag. Nagpadala man sya sa mahugot nga pagbutong ni Louie.

            “Sa din kita makadto?” Nagakataka niya nga pamangkot.

            Nag-untat si Louie sa pagdalagan apang wala niya ginbuy-an ang kamot sang soltero. Mas ginhugot niya pa gid ang paghakos sang iya mga tudlo sa kamot ni Vincent.

            “Matuklad kita sa Bato-tarawis,” kalmado niya nga sabat.

            “Ang sa may buklod?”

            “Ma’yo kay nadumduman mo pa,” dungan sa pagyuhom.

            Naglakat na lang sila kag wala na nagdalagan.

            “Lou, basi may makakita sa’ton.”

            Nagyuhom si Louie. “Di ka mahadlok, ato tanan sa baryo mga tawo.”

            Nagkalma ang pagdalalagan sang pitik sang iya dughan dungan sa nadumduman nga tion nga ginauyatan man ni Louie ang iya kamot kag ginaalalayan sa pagtuklad sa buklod kon diin ang Bato-tarawis. Nabatygan niya nga naggaras ang sadto mahumok nga palad sang kagawad. Ayhan sa masobra anum ka tuig madamo sya sing mga inagyan nga pagpangabudlay.

            Pagligad sang pila ka minutos, nakalab-ot sila sa buklod nga ginatungtungan sang isa ka dako nga bato nga matarawis ang kurti sang likod. Sa ibabaw sang bato, nagpungko sila ni Vincent. Nagawa sila sa makaharawa nga banglid kon diin may nagahagunos nga suba sa idalom.

            Nagpiyong si Vincent sang makabatyag sang kahawa. “Di ka mahadlok, di ta ka pagpabay-an mahulog,” dungan sa pagkupo sang butkon sang kagawad sa likod kag abaga ni Vincent.

            “Louie,” dungan sa pagtulok sa nawong sang kagawad.

            Nagliso si Louie sa bukid sa ila tubangan. “Nadumduman mo pa ang istorya ko simo parti sa sining bukid?”

            “Ang Pinihakan-daraga?”

            “Houd.”

            “Nga may isa ka dalaga kauna nga nagaistar dira sa bukid, nga may duha ka soltero nga nagapangaluyag sa iya.”

            Nagyuhom si Louie.

            “Nga tanan ginpaubra niya sa duha ka soltero para matistingan kon sin-o ang pinakamaayo sabton sa ila duha.” Dayon nga ginsandig ni Vincent ang iya ulo sa abaga ni Louie.

            “Kag ginpangako niya nga pamanahon ang lalake nga pinakamadasig makatuman sang tanan niya nga ipaobra. Apang masami gid nagadungan ang duha ka soltero sa pagtuman sa tanan ubra. Asta indi makadesisyon ang dalaga kon sin-o ang iya pilion. Nag-inaway ang duha ka soltero kag sa ulihi, nagdesisyon sila nga pihakon ang dalaga, para mauntat sila sa pagginamo.”

            “Tapos, kanyakanya nila nga ginlubong ang sampihakan nga lawas sang dalaga dira sa bukid.”

            “Kag ang kurit sa nawong sang bukid, nagtuhaw tapos sang pila ka tuig nga ginpihak ang dalaga, kon diin nag-ilig ang iya dugo. Magapabilin ang bakiras sa nawong sa sining bukid tungod sa pagtunga sa lawas sang dalaga.”

            Nagtubang si Louie sa iya. “Wow! Nadumduman mo pa mga deltaye sang gin-istorya ko simo.”

            Seryoso nga gin-atubang sya sang soltero. “Paano ko malimtan ang adlaw nga gin-istoryahan mo ko parte sa Pinihakan-daraga. Sa diri man nga bato mo ako una nahalukan.”

            Gulpi man nga nagseryoso ang nawong ni Louie. Ginkuha niya ang iya butkon nga nagahakos sa soltero, dayon niya nga ginkuhap ang sampihakan nga guya ni Vincent. Tubtub nga ginpalapit niya ang iya bibig sa bibig sang soltero dungan sa pagpiyong. Apang madasig nga nag-ilag si Vincent.

            “Lou, basi nalipat ka nga may asawa kana, mangin tatay kana,” daw nagadugsan niya nga pagtugyan.

            “Wala ako nalipat, Vince. Pay bal-an mo man siguro kon ano ka para sa’kon.”

            Nagbuya sang madalom nga pagginhawa si Vincent nga ginsundan sang pagtulon sang laway. Laway nga nagtuman ka pait. “Kauna pa to.”

            Hinali sya nga ginbutong kag ginhakos sang kagawad. “Asta subong, Vince, ikaw sa gihapon.”

            Ginbuya ni Vincent ang kaugalingon sa hakos ni Louie. “Lou, indi kana agi akon silahis. Lalake kana, nagabusong na to nobya mo!”

            “Bisan nabusong ko sya, halin pa kauna, indi na ko sigurado sa iya.” Nagbuga sang madalom nga pagginhawa ang konsehal. “Ma’yo sya nga babaye, mabuot, mapisan kag maasikaso. Daw wala na sing pangayuon ang isa ka lake sa kaayo niya. Pay indi ko mainto ang kaugalingon ko. Bisan sang makipaghilawas ako sa iya, ikaw sa gihapon akon madumduman. Sa gihapon, ng aton nga pakipaghilawas kauna ang nagapabatyag sa’kon sang utog!” Ginpukot niya ang kamot sang soltero sa iya palad. “Kon pwede ko lang lagyuhan ‘ning baryo, mga responsibilidad ko, ang mangin bata ko, ang pamilya ko. Kon masarangan ko lang tani agwantahon nga maguba ang ngalan nga madugay gin-amligan ni tatay.”

            “Di ka magkabalaka, di ta ka pagtagaan sang libug. Manugtapos na ang kontrata ko sa sentro. Pila na lang ka bulan ang hulaton ko kag malakat na ko sa Saudi.

            Makadali nga nagpatunga ang kalinong sa ila duha. Nagklaro sa ila pamatian ang pag-usbong sang huni sang mga sirumsirum kag pagsagawak sang suba sa ubos sang banglid.

            Liwat nga gintangla ni Louie ang Pinihakan-daraga nga nagabaag sa nagapalumos nga silak sang adlaw. “Kon pwede ko lang pihakon lawas ko para maupod ka,” nag-umpisa nga magtululo ang mga luha sang kagawad. “Kon pwede ta lang kamo pilion nga duha. Kon pwede lang, para di na ta mag-antos.”

            Ginhapulas ni Vincent ang likod sang kagawad. “Tama na. Indi pagpabudlayi kaugalingon mo. Pagkatapos ni, indi mo na ko liwat makita. Indi ka na mabudlayan pa.” Naglumawlumaw ang mga mata sang soltero.

            Hinali sya nga ginhakos sang kagawad. Mahugot nga hakos nga daw mahulog sya sa banglid kon magbuyi.

            “Vince, pasugti ako. Bisan subong lang. Tuguti ako. Bisan subong lang, palanggaa ako bisan makadali lang.”

            Nagsantuanay ang ila panulok. Sa mga mata sang kagawad nga puno sang mga luha, natilawan sang soltero ang pinakamatam-is nga halok. Halok nga pila na ka tuig nila ginahandum nga maliwat. Nagpadayon ang pagbuslanay sang ila pagginhawa samtang saksi ang nagadabadaba nga paglumos sang adlaw nga nagapadugo sa duag sang langit.

            Tagpanyapun na sang nakabalik sila sa baryo. Nag-umpisa na ang paglinagabong sang sound system para sa binayle. Gindul-ong sya ni Louie sa balay ni Nang Aida agud makapahuway kag makakaon.

            Pasado alas-otso sang gab-i, ginsugat ni Louie si Vincent. Naglisesnya ang konsehal nga madisko lang sila sa plasa. Nagpasugot man ang tigulang, pay ginpahanumdom niya kay Vincent nga aga pa sila mabalik sa banwa, sakay sang first trip nga dyip.

            Halin sa aragyan asta sa plasa, damo ang nagatululok sa ila nga duha. Maambong abi sila nga mga lalake. Labi na gid si Vincent nga nagabaang sa kaputi ang panit kun maigo sang kasanag sang suga.

Kada magtukar ang disco music, nagabirabira saut si Vincent kag Louie. Apang kon love songs na gani, nagapungko na lang sila sa kilid kag natayhom nga ginahimutaran ang iban nga mga soltero nga wala patay ang libot sa plasa para manghagad sang mga dalaga nga pwede nila ibayle.

            Tinak-an si Louie sang pila na ka love songs ang nagatukar kag wala patay ang pagbinayle sang mga soltero kag dalaga sa tunga sang plasa. Hinali niya nga gindawo ang isa niya ka palad sa soltero. “Vince, pwede ta ka mabayle?”

            Dungan sa paglinagabong sang love songs ang pagharakhak ni Vincent. Harakhak nga sila duha lang nakaintyindi. “Sarang mo ko ibayle sa tunga? Sa tubang sang mga tawo?”

            “Indi diri. Didto kita, kon diin duha lang kita mabayle.” Dayon nga nagtindog si Louie kag ginhagad si Vincent nga maguwa sa plasa.

            Sa isa ka kamalig nga ginpatukod ni Louie malapit sa ila balay sila nagkadto. Ginsindihan sang kagawad ang isa ka kingki kag gintungtung sa isa ka gamay nga lamesa sa kilid. “Lou, ngaa diri kita? Basi makita kita sang sawa mo.”

            “Kina pa to sya tulog.”

            “Pay, basi...” Pay hinali nga gin-uyatan ni Louie ang iya mga kamot. Ginbayaw kag ginpakapot sa likod sang liog sang kagawad. Dayon nga gin-uyatan ni Louie ang iya hawak. Matunog nila nga mabatian ang nagatukar nga love song sa plasa. Ginbayle sya ni Louie nga daw isa ka dalaga sa tunga sang kamalig samtang nagalalapta ang kiraw nga kasanag sang kingki. Ang mga kamot ni Louie nagsaka sa paghapulas sa likod ni Vincent asta magrarambud ang mga butkon sang konsehal nga nagpalapit sang hakos sa soltero. Hakos nga nangin pamaagi liwat ni Louie para sa matam-is nga halok sa soltero. Asta wara na nila nabuy-an ang bibig sang isa kag isa. Naghugot ang mga hakos. Nangin maisog ang ila mga kamot sa paghukap kag paghilot sa lawas sang kahagugma. Ang mahipuson nga bibig ni Vincent, naghalok sa liog ni Louie, asta sa dughan, paidalom sa pusod, dangat sa tunga sang mga hita sang kagawad. Kag nangin amo man kauhaw ang bibig ni Louie sa lawas sang soltero. Wala na sing may nakapugong sa ila duha, bisan ang kalayo sang kingki, nag-amat-amat kiraw asta napatay sa katahap sa nagadabadaba nga paghilawas nila duha. Ginhakos ni Louie si Vincent sa likod. Hakos nga tama kahugot, kahugot nga naglubong sa pagkalalaki ni Louie sa kalag ni Vincent. Paglubong nga nagpihak sa sensitibo nga panit sang soltero, pagpihak nga nagpabatyag sang kasakit kag kahimayaan sa iya agud malab-ot nila duha ang putukputukan sang ila paghigugmaanay.

            Pasado alas-singko sang kaagahon, nagabuslanay sa pagpamalu ang mga sulog samtang amat-amat na nga ginakaon sang kasanag ang kadulom sang kaagahon. Apang asnahon pa ang igpat sang mga bituon nga nagahimugto sa pagkislap tungod sa nagapadulong nga silak sang adlaw. Naggawa si Vincent sa bintana sang dyip dungan sa pagbalikid sa baryo Igtuble. Malinong ang bilog nga baryo kag mahamuok ang katulugon sang mga tawo nga kapoy sa paglubas sang kapistahan, ilaba na gid ang mga soltero kag dalaga nga nagbinayle. Sa sige nga pagburhot sang dyip, nalabyan nila ang sangka bakulod kon diin athag nga makita ang Pinihakan-daraga. Ginhimutaran sing maayo ni Vincent ang bukid nga ginahakos pa sang kadulom sang kaagahon. Indi niya pa makita ang kurit nga nagapihak sa nawong sang bukid. Nag-umpisa nga magtululu iya mga luha asta nagnguynguy sya. Tulog ang kalabanan sa mga pasahero sa  sulod sang dyip. Pati si Nang Aida nga ara sa iya tupad, ang wala nakabatyag sa iya paghilibion. Gin-isa niya ang iya mga palad kaangay sa pagpangamuyo. Gintakpan niya ang iya bibig samtang sige sa pagnguynguy. Wala untat ang pag-umpog-umpog sang dyip samtang ginatais ang yab-ukon kag lubakon nga kalsada, apang indi na niya mabatyagan ang pag-umpok-umpok sang dyip. Ang pag-kubakuba sang iya dughan nga daw ginapilpilan sang mga bato sa kasakit ang nagapangibabaw kag matunog niya nga mabatian. Ginhakos ni Vincent ang iya kaugalingon samtang daw amat-amat nga nagakapihak ang iya tagipusuon.

* Kabahin ang ini nga sugilanon sang Pagpauli sa Tamarora, una nga libro ni Norman T. Darap, nga ginbalhag sang Kasingkasing Press.