PINIHAKAN ni Norman T. Darap (Una sang Duha nga Bahin)

Pinihakan

ni Norman T. Darap

           

            KAANGAY SANG PAG-UMPOG-UMPOG sang dyip nga ginasakyan ni Vincent ang pagkubakuba sang iya dughan. Nagsamo ang kahangawa sang kalipay kag kakulba nga iya nabatygan samtang tayuyon ang pagtuklad sang dyip sa baryo Igtuble- ang pinakamalayo nga baryo sa ilaya sang banwa nga malab-utan sang kalsada. Hulungdon ining baryo tungod sa malaw-ay nga alagyan. Yab-ukon kon tig-ilinit, lutakon kon tig-ululan. Anum na ka tuig ang nagligad sang una niya nakadtuan ang ining baryo. 4^th year hayskul sya sadto sang ginhagad sang suod nga abyan kag klasmeyt nga magpamiyesta.

            Hinali sya nga nakibot sang magsandig sa iya abaga si Nang Aida, ang tigulang nga midwife nga upod niya man nga gaubra sa Rural Health Unit sa banwa. Maug-isa na sya ka tuig nga RNHEALS ukon Registered Nurses for Health Enhancement and Local Services sang Department of Health Project. Tinamad ang ila regular nars nga magtuklad sa malayo nga baryo, gani sya ang ginsinggganan nga magsunod sa tumandok nga midwife para mangin first aider sa pagahiwaton nga Boxing Event sang kapisthan.

            Ginpagpag niya ang iya ginasuksuk nga puti nga uniporme sang makit-an niya nga madamol na ang yab-ok nga nagadukot diri. Manug-isa na ka oras ang ila byahe kag sa iya pagbanta, malapit na sila sa baryo. Gintan-aw niya ang iban nga mga pasahero sa sulod sang dyip, laban sa ila nagapiyungpiyung sa kakapoy. Buta ang dyip sang mga pangayaw nga mamiyesta sa baryo. Pati ang atup sang salakyan, buta sang mga estudyate sa hayskul nga mamaskwa sa ila mga klasmeyt nga tagabaryo Igtuble.

            Nagtika si Vencent sa bintana sang dyip sang mabatian ang paglinagabong sang sound system, patimaan nga malapit na sila sa baryo. Apang indi sa baryo nagsentro ang iya panulok, kundi sa isa ka bukid nga makahalawa kag nagaatubang sa entrada sang baryo. Sa iya pagkadumdum, mamurong pa ang mga kahoy kag duag berde ang panit sang bukid kauna. Apang subong, daw pinanitan ang kilid nga bahin sang bukid nga nagkalatiphag. May mga bahin pa nga daw gin-iligan sang kalayo nga nag-ilitum ang mga hilamon kag kahoy.

            “Ari na ta!” Muno sang midwife dungan sa pagtapik sa abaga ni Vincent. Nagbalos man sya sang yuhom dungan sa pagtangotango.

            Manug-ika siyam sang aga sang makasulod sa baryo ang dyip nga ila ginasakyan. Masako ang mga pumuluyo sa pagpakadto-pakare. Masako pa ang iban sa pagluto sang mga putahe nga inughanda sa mga inug-abot nga bisita. Nasumalang nila ang mga nagaprosisyon sa alagyan halin sa simbahan. Magalibot ang mga ini sa baryo sang makadali kag magabalik sa simbahan agud umpisahan ang misa sang kapistahan. Kalabanan mga tigulang nga babayi upod ang mga kabataan ang nagasunod sa prosisyon. Sa unhan nila, may dako nga rebolto ni San Miquel Arkanghel nga ginatuwangan sang apat ka mga lalake.

            Dugaydugay, nakalab-ot na sila sa balay sang upod niya nga midwife. Sa tupad lang sang alagyan pakadto sa plasa ang balay ni Nang Aida. Sa ila pagsulod sa balay, ang bana ni Nang Aida ang ila naabtan nga masako sa pagpanghimos sang pagkaon sa lamesa.

            Ginmanduan sya sang tigulang nga midwife nga ibutang anay ang iya bag sa isa ka hulot kag ululupod na lang sila nga tatlo sa pagpamahaw.

            Sa kakapoy, madamo sang ibus kag puto ang nakaon ni Vincent. Nanamitan man sya sa pagbukod sang mainit nga kan-on samtang ginasud-an ang sinugba nga baboy nga ginasawsaw sa tuyo nga may suha.

            “Ay, ‘Nang, sa diin gali inyo mga bata?” Pangguba niya sa kalinong nga nagapatunga sa ila nga tatlo.  

            Nagtulukay nga may pagkakibot ang mag-asaw. Dayon nga nagkadlaw si Nang Aida. “Wala kami ‘ya sing bata. Wala ka gali kabalo? Laka man bi ta mag-istoryahanay sa sentro mong.”

            Nakabatyag sang kahuya si Vincent. “Ay! Sorry, Nang! La ko kabalo.”

            “Anhon mo bi na kay wala kami ginbugayan sang bata,” dugang sang tigulang.

            Mahipos nga gintapos ni Vincent ang pagpamahaw kag nagpulupahuway sa sofa kang ganhaan.

            “Kaw, Toto Vince, masangka tuig na ta nga updanay sa sentro pay wara gid kami kabati parte sa nobya mo.”

            Kalinong ang ginsabat ni Vincent, nagpangduhaduha sya kon ano ang iya isabat.

            “Kilala mo si Louie Paguntalan?”

            Hinali nga nagpalamula si Vincent.

            “Hambal nila klasmeytanay kamo sang hayskul?”

            “Ay huod, ‘Nang,” hinay niya nga sabat.

            “Sya subong pinakabata nga konsehal diri sa baryo. Gasunod kay tatay niya nga kapitan gihapon hasta subong.

            “A, huod! Alam gid man na si Louie. Kasulod na sya sa top 10 paghayskul namon.”

            “Damo gani ang nanugunan kay wala na sya katigayon sa college. Pero swerte man kay baynte-dos pa lang, kaduha niya na nga term. Tapos lapit na sya mangin tatay.”

            “Ha? Tatay? May sawa na sya?”

            “Wala pa man sila nakasal, pero maugbata na nobya niya.”

            Hinali nga napatulon sang laway si Vincent dungan sa indi mahangpan nga nabatyagan.

            “Toto Vince, OK ka lang? Daw nagapalamula ka haw? Nainitan ka? Bugnaw man dapya sang hangin.”

            Dayon nga nagpisok si Vincent halin sa pagkaulungan. “A, OK lang ko, ‘Nang.”     

            Hinali nga nagbagting ang lingganay sang simbahan.

            “Ay, manugsugod na ang misa,” muno sang tigulang nga midwife.

            Naggawa si Vincent sa bintana agud lantawon ang simbahan. Gintupadan sya ni Nang Aida sa paggawa.

            “Karon pa tapos sang panyaga ang boxing sa gym. Gusto mo, simba ka to anay?”

            “Ha? Indi lang, Nang. Huya ko magsimba kay pangayaw ko di.” Ginliso ni Vincent ang panulok sa bukid nga nagaatubang sa baryo, sa ilaya nga bahin. “Nang, anu ni natabu sa Pinihakan-daraga?”

            “Bal-an mo gali ang parte sa bukid nga na?”

            “Huod, Nang. Bisan si lola ko nga taga pihak baryo nakabalo parte ni sa Pinihakan-daraga.”

            “Gin-istoryahan ka ni lola mo parte sa duha ka sultero kag isa ka dalaga nga ginpinihak?”

            “Namuno lang ni lola sakon nga may bukid di sa inyo nga Pinihakan-daraga ang ngalan pro di si lola ang nag-istorya sakon parte sa natabo sa bukid kauna.”

            “Ti, sin-o?”

            “Si Louie!” Hutik nga sabat niya nga daw sya lang mismo sa kaugalingën nakabati.

            “Sin-o to?” Pamangkot sang tigulang.

            “A, a, klasmeyt ko kauna nga taga diri.”

            “A, kilala ang baryo namon tungod sa bukid nga ni. Pinasahi bi ang istorya. Nugon gani kay damo nga mga kahoy ang ginpang-utod. Batinggilan man bi mga tawo diri. Kun-an nga bawal mang-utod, pro sige gihapon sa pagpanguring. Nag-agi pa ang baskëg nga bagyo kang ligad tuig. Ti damo ang nagkatiphag nga banglid sang bukid. Maayo kay kitaon sa gihapon ang pinihakan sang bukid.”

            Wala nagsabat si Vincent. Malas-ay ang iya nangin yuhom samtang ginahimutaran ang bukid. Apang indi ang nawong sang bukid ang iya makita. Nagatagos sa Pinihakan-daraga ang iya panan-awan samtang may ginahanduraw nga pagsugidanon.

            Gintapik sya ni Nang Aida sa abaga. “Toto Vince, naulungan ka naman. Purupahuway to anay sa kwarto, pukawon ta lang ka sa panyaga.”

            Pagkatapos nila magkaon, nag-ilis si Vincent kay buta sang yab-ok kag balhas ang iya puti nga uniporme. Bitbit ang CHN bag, nagpadulong sila ni Nang Aida sa gym. Nagatagiti ang kapaang kag kainit sa ugto-adlaw, apang ang mga pangayaw kag tumandok ang nagadinugsuanay sa gym. Tanan puno sang kakunyag sa boxing event. Katorse ka pares ang nagpartesepar.  Kada pares may tatlo ka round para magboxing.

Isa-isa nga ginkuhaan ni Vincent sang blood pressure ang mga manugboxing samtang si Nang Aida ang nagtsek sang ila pulse rate kag respiratory rate.

            Sa tunga sang gym ang boxing ring nga nabuhat sa nilugom sa pula kag asul nga pisi kag natukod sa apat  ka mga dalagko nga tulda. Nagpungko si Vincent kag Nang Aida sa pihak nga bahin kon diin nagaatubang ang tatlo ka hurado.

            Nag-umpisa sa pagkinalakala ang mga tawo. Nagdinusguanay palapit sa ring. Ginpasuksukan sang boxing gloves kag helmet ang una nga pares. Nagsulod sa boxing ring kag ginpang-usisa sang referee ang ila kondisyon. Nakibot si Vincent sang hinali lang may nagsulod sa boxing ring nga bataon nga babayi. Nakashort lang sang bugot samtang nakahighheel nga sapatos. Nagabitbit kang placards nga may nakasulat “1”. Dayon nga naghinugyaw ang mga tumalan-aw, nagpanihol naman ang mga sultero. Nagbagting ang bell.

Pila man ang mga nasamaran kag ginhapohapo pagkatapos sang round, gani dugaydugay man nga ginatsek ni Vincent ang ila vital signs. Sa tungatunga sang hinampang, hinali nga naglain ang pamatyagan ni Vincent. Nagkubakuba ang iya dughan kag nadula ang iya panulok sa sulod sang ring. Nagsentro ang iya panan-awan sa isa ka lalake sa natuo nga bahin sang gym. Nagatulok sa iya ang lalake samtang nagayuhom kag ginakumpas ang iya kamot. Asta matapos ang boxing event, dugaydugay nga nagadula ang konsentrasyon niya sa mga nagaboxing kay dugaydugay sya nagatulok sa lalake sa pihak nga bahin.

            Pagkatapos sang boxing event, nagsaka ang lalake sa entablado sang gym nag-asister sa pagpang hatag sang premyo sa mga nagdalaug kag konsulaysyon prize sa wala ginpalad.

            Wala nakabalo si Vincent kon anu ang iya pagabuhaton. Palapitan niya bala kag bugnuhon ang lalake ukon mas maayo nga magpuli na sya sa balay sang tigulang nga midwife. Ginpangita niya si Nang Aida sa mga nagapulunsok nga tawo sa gym, apang nakita niya nga masako pa ang midwife sa pagsugilanon sa mga politiko nga nagtambong sa kapistahan.

            Nagpahigad na lang sya agud hulaton ang tigulang nga midwife. Dugaydugay, hinali nga may nag-akbay sa iya sa likod.

            “Meg! Pwede kapangilala?” Seryoso nga tingog sang isa ka lalake.

          Napapiyong si Vincent sa pagkakibot. Nagdagundong ang iya dughan kag wala sya makahibalo kon anu ang iya pagabuhaton.

            

* Kabahin ang ini nga sugilanon sang Pagpauli sa Tamarora, una nga libro ni Norman T. Darap, nga ginbalhag sang Kasingkasing Press.